این روزها با عادی شدن شرایط و لغو دورکاری و از همه مهم‌تر، ازسرگیری فعالیت‌های مراکز گردشگری، بسیاری از مشتاقان زیارت کربلا در انتظار بازگشایی مسیر زیارت عتبات هستند تا بتوانند همچون گذشته به اعتاب مقدسه عراق مشرف شوند.
سفر به عتبات از ابتدای شیوع کرونا متوقف شد و تاکنون هیچ زائری در قالب کاروان حج و زیارت به عراق اعزام نشده است و میلیون‌ها ایرانی با گذشت ۲۰ ماه منتظرند تا بار دیگر با دیدن گنبد نورانی حرم امام حسین علیه السلام، دل‌ها را کربلایی کنند و به زیارت ارباب مشرف شوند.
سازمان حج و زیارت هم به عنوان تنها متولی اعزام زائران به عتبات، در حال تدارک برنامه‌هایی به منظور برقراری سفر به عراق است تا بتواند این بار، نظام‌مند و ساماندهی‌تر از گذشته پس از حدود دو سال وقفه، فعالیت خود را در این حوزه از سر بگیرد؛ تا جایی که به گفته علیرضا رشیدیان، رئیس سازمان حج و زیارت در صورت برقراری سفر به عتبات، این بار دیگر سفرهای زیارتی همچون گذشته نخواهد بود و سفر به عراق زائر محور می‌شود.
برای اطلاع از نحوه اعزام‌های جدید و برنامه سازمان حج و زیارت برای برقراری سفر به عتبات با «علیرضا رشیدیان»، رئیس سازمان حج و زیارت گفت‌وگوی مفصلی داشتیم و تغییرات در نحوه ثبت‌نام تا اعزام و حتی ارائه خدمات در سفرهای زیارتی را جویا شدیم که مشروح این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم:
طرف عراقی با اعزام زائران به عتبات در ایام کرونا مخالفت کرد
سفر به عتبات از اسفند سال ۹۸ به دلیل شیوع کرونا متوقف شد؛ برای برقراری سفر به عتبات تاکنون چه اقداماتی صورت گرفته است؟
پس از توقف سفرهای زیارتی به دلیل شیوع کرونا، سازمان حج و زیارت با همکاری ستاد کرونا و وزارت بهداشت، دستورالعملی به منظور برقراری سفر به عتبات با رعایت نکات بهداشتی تدوین و برای مسؤولان عراقی نیز ارسال کرد که با توجه به نامشخص بودن وضعیت کرونا و زمان مهار این ویروس، طرف عراقی با ازسرگیری سفر به عتبات موافقت نکرد و تاکنون نیز همچنان ویزای زیارتی برای زائران هیچ کشوری جز در ایام اربعین صادر نکرده است. این امر در حالی است که ما برای اعزام زائر به عراق با رعایت نکات بهداشتی آمادگی داشتیم.
پس از مدتی هم که با طرف عراقی مذاکراتی داشتیم تا سفر به عراق برقرار شود، ستاد کرونا با توجه به وضعیت قرمز کرونایی با ازسرگیری سفرهای زیارتی مخالفت کرد و در نهایت، معاونت مربوطه وزارت بهداشت با در نظر گرفتن شروطی با اعزام زائران به عتبات موافقت کرد. ما نیز مذاکرات با عراق را از سرگرفتیم و قرار بود در ایام عرفه روزانه یک هزار زائر به عراق اعزام کنیم که این امر به دلیل وضعیت کرونا در ماه ذی الحجه و حتی محرم عملیاتی نشد و در نهایت، چند روز قبل از اربعین حسینی، با هماهنگی صورت گرفته و موافقت دیرهنگام و البته سهمیه محدود طرف عراقی، برخی از مشتاقان زیارت اربعین پس از اخذ ویزا به عراق اعزام شدند.
اکنون نیز با گذشت ۲۰ ماه از شیوع کرونا، همچنان برای برقراری سفرهای زیارتی به عراق توافق‌هایی صورت گرفته است و منتظریم تا بتوانیم اعزام زوار را از سر بگیریم.
کاروان‌های غیرمجاز هم با ویزای زیارتی به عتبات نرفتند/ اعزام زائر خارج از کاروان حج و زیارت غیرقانونی است
یکی از مشکلاتی که در ایام کرونا و در نبود کاروان‌های سازمان حج و زیارت به وجود آمد، رونق کاروان‌های غیرمجاز و اعزام مشتاقان زیارت عتبات در قالب این کاروان‌ها و البته با قیمت‌های بالا بود. این افراد چگونه امکان اعزام داشتند؟
عراق در ایام کرونا به هیچ زائری ویزای زیارتی نداد. بنابراین هیچ کدام از این افراد با ویزای زیارتی به عتبات اعزام نشدند. با این وجود، برخی از افراد با عناوین غیرزیارتی ویزا می‌گیرند و به زیارت می‌روند. یا کسی ماموریت اداری دارد یا حتی با هدف تجارت به عراق سفر می‌کند که این‌ها ربطی به سازمان حج و زیارت ندارد، اما آنچه به عنوان اعزام زائر مطرح می‌شود، بر عهده سازمان حج و زیارت است و اعزام زائر در قالب کاروان توسط برخی افرادی که زیر نظر سازمان حج و زیارت فعالیت ندارند، یا حتی در ایامی که ستاد کرونا مجوز اعزام زائر نداده است، غیرقانونی است.
همه زائران در آینده فقط با کاروان حج و زیارت اعزام می‌شوند
چرا تاکنون شکایتی از افرادی که اعزام‌های غیرمجاز می‌کنند، نداشتید تا دیگر دست به این اقدام نزنند؟
ما در برنامه‌ریزی جدید سعی داریم به جای استفاده از ابزارهای سلبی، طوری برنامه‌ریزی کنیم که مشتاقان زیارت عتبات دیگر فقط با کاروان‌های حج و زیارت به عراق اعزام شوند؛ به طوری که هم از نظر هزینه و هم از نظر امکانات بسته‌های متنوعی وجود داشته باشد تا هر کسی که قصد زیارت عتبات را دارد، با هر سلیقه و توانمندی با کاروان‌های حج و زیارت همراه شود و هیچ جایی جز کاروان‌های ما را بصرفه و مناسب نداند. بنابراین، دیگر همه سعی می‌کنند که فقط با کاروان حج و زیارت اعزام شوند.
زائران از این پس هزینه سفر عتبات را مدیریت می‌کنند
درباره بسته‌های زیارت عتبات بیشتر توضیح دهید. یعنی سفر عتبات امسال چگونه برقرار می‌شود؟
ما طی این سال‌ها فقط یک بسته زیارتی داشتیم؛ به طوری که سفرها هفت روزه بود و قیمت‌های کاروان‌ها هم درجه‌بندی می‌شد که تفاوت چندانی از لحاظ قیمت باهم نداشتند و این تفاوت قیمت هم بر اساس نوع هتل و محل اسکان زائران در شهرهای نجف، کربلا و کاظمین تعیین می‌شد. اما سال گذشته با توجه به تعطیلی سفرهای زیارتی در سازمان حج و زیارت ۲۱ کارگروه بازنگری اصلاح فرآیندهای اجرایی تشکیل دادیم و نتیجه آن، اِعمال تغییرات در نحوه اعزام به عتبات بود.
بر همین اساس، در اعزام‌های جدید به عتبات مقرر شد تمرکز سفرها از طریق یک شرکت را همچون گذشته نداشته باشیم. با این رویکرد که سرعت و دقت را در خدمت بالا برده و علاوه بر افزایش رضایت زائران، هزینه‌ها را مدیریت کنیم.
در گذشته همه ثبت‌نام‌ها از سوی شرکت شمسا صورت می‌گرفت، اما دیگر ثبت‌نام زائران به صورت انحصاری نیست و همه دفاتر زیارتی که زیر نظر سازمان حج و زیارت فعالیت دارند، می‌توانند اقدام به ثبت‌نام و اعزام زائر کنند. برای این منظور، نرم‌افزاری تهیه شده که در اختیار دو هزار و ۵۰۰ دفتر زیارتی قرار می‌گیرد.
ارائه بسته‌های متنوع عتبات در ثبت‌نام‌های جدید/ از سفر یک روزه تا طولانی مدت
در این نرم‌افزار، ویترینی از چگونگی ارائه خدمات‌رسانی به زائران در عراق به نمایش گذاشته می‌شود و مشتاقان زیارت عتبات با هر سلیقه و توان مالی یا حتی محدودیت زمانی می‌توانند نحوه خدمات را انتخاب کنند؛ به طوری که در این نرم‌افزار علاوه بر معرفی اقامتگاه‌های مختلف از هتل سه تا پنج ستاره تا اقامت در حسینیه با رعایت استانداردهای تعیین شده برای محل سکونت یا حتی تنوع شرکت‌های حمل و نقل معتبر در زمینه تردد بین شهری، کیفیت و بهداشت در تغذیه و تدارکات زائران با نرخ مصوب نیز نمایش داده می‌شود و دفاتر زیارتی می‌توانند بر اساس درخواست زائر آنها را ارائه دهند.
مواردی که در همه اعزام‌های عتبات مورد توجه قرار می‌گیرد
البته برخی امور هم به صورت ثابت خواهد بود. یکی «امور فرهنگی» است که در انجام سفرهای زیارتی ضرورت توجه و بهره بردن از برنامه‌های فرهنگی در زیارت‌ها باید مورد اهتمام جدی قرار گیرد. دوم، «بیمه» است که هر کسی بخواهد به خارج کشور سفر کند، باید بیمه باشد و حتی شرط ویزای بسیاری از کشورها همین بیمه است. سوم هم «خدمات بهداشتی» است که با توجه به شرایط کشورها برای اقامت باید به آن توجه کنیم.
نکته‌ای که در نوع اعزام‌های جدید وجود دارد، این است که افراد خودشان نوع سفر را انتخاب می‌کنند. به طور مثال دفتر زیارتی در یکی از استان‌ها به شهرداری آن استان مراجعه می‌کند. شهرداری هم می‌گوید ما در اینجا سه دسته همکار داریم؛ کارگران، کارمندان و مدیران و نیاز داریم برنامه‌ریزی اعزام به گونه‌ای باشد که مدیران تا سه روز، کارمندان تا پنج روز و کارگران تا هفت روز به عتبات اعزام شوند.
امکانات از نحوه اسکان، سیستم تغذیه و حمل و نقل هم متنوع است و امکان انتخاب وجود دارد. یا اصلا دکتر جراح فرصتی برای ماندن در عراق ندارد و می‌خواهد یک شب در نجف بماند و به زیارت امام علی علیه السلام مشرف شود. یا مثلا زائری می‌گوید من فقط یک وعده صبحانه می‌خواهم و وعده ناهار و شام را از سازمان حج و زیارت نمی‌خواهم و قصد دارم از غذای بومی آنجا استفاده کنم که ما هیچ منعی برای انتخاب خدمات برای زوار نداشته و بر اساس درخواست زائران، بسته‌های متنوعی داریم که افراد می‌توانند آن را انتخاب کنند و با توجه به قیمت‌های خدمات ارائه شده، هزینه را پرداخت کنند.
هنوز هزینه سفر عتبات مشخص نشده است
با توجه به برنامه‌ریزی صورت گرفته در زمینه امکانات ارائه شده و تنوع بسته‌های زیارتی، هزینه سفر به عراق و حدود قیمتی آن مشخص شده است؟
بسته زیارتی را دفاتر زیارتی ارائه می‌دهند و هزینه نهایی هم بر اساس خدماتی که توسط زائر انتخاب می‌شود، مشخص خواهد شد. البته ما هنوز به قیمت نرسیده‌ایم، اما امیدواریم که متناسب با خواسته مردم، بسته‌های متنوع با قیمت مناسب داشته باشیم.
برقراری سفر عتبات در انتظار ابلاغیه طرف عراقی است
فکر می‌کنید چه زمانی سفرهای زیارتی به عتبات برقرار شود و اصلا مانع برقراری این سفرها چیست؟
شایعات و مطالب غیررسمی بعد از هفدهم ربیع را زمان ازسرگیری سفر به عتبات مطرح می‌کند، اما سفارت عراق همچنان تأکید بر ابلاغ نشدن دستورالعمل دارد. ما مشکلی در زمینه اعزام با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی نداریم، اما تا زمانی که عراق دستورالعمل در این رابطه صادر نکند، اعزامی هم صورت نمی‌گیرد.
ویزای سفر هوایی به عتبات پس از دستورالعمل عراق حذف می‌شود/ سفرهای زمینی همچنان ویزا می‌خواهد
یکی از موضوعاتی که همچنان بسیاری از متقاضیان سفر به عتبات جویای آن هستند، لغو ویزای عراق است که قرار بود بعد از اربعین برداشته شود. لغو ویزای عراق به کجا رسید؟
پس از سفر مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق به ایران، موضوع لغو روادید بین دو کشور مجدد مطرح و قرار شد بعد از ماه صفر، ویزا برای سفرهای هوایی به عراق برداشته شود. البته هنوز اخذ ویزا برای سفرهای زمینی به عراق الزامی خواهد بود.
ما پیگیر اجرایی شدن این موضوع هستیم، اما با پیگیری‌های صورت گرفته، هنوز هم سفارت عراق از سوی دفتر نخست وزیری به منظور اجرای لغو ویزا برای سفرهای هوایی دستورالعملی دریافت نکرده و بنابراین این اقدام اجرایی نشده است و باید منتظر ابلاغیه از سوی عراق باشیم.
تلاش برای اعزام همه مشتاقان زیارت به عتبات
با این وجود، ما کار توجیه و آماده‌سازی نرم‌افزار برای برقراری سفرهای زیارتی را به زودی اجرایی می‌کنیم و امیدواریم که سفر به عتبات به زودی برقرار شود. در مدل جدید اعزام‌ها یک شرکت از ثبت‌نام تا اعزام و ساماندهی سفرها را بر عهده داشت، اما اکنون همه دفاتر زیارتی در اعزام‌ها نقش ایفا می‌کنند.
البته شرکت شمسا هم که قبلا اعزام زائران را بر عهده داشت، می‌تواند همچون سایر دفاتر زیارتی اقدام به ثبت‌نام و اعزام زائر با رویکرد جدید و ارائه بسته‌های متنوع کند. هدف ما از این اقدام، ایجاد ظرفیت و زمینه برای زیارت همه مشتاقان زیارت همراه با حفظ امنیت، سلامت، عزت و کرامت است که امیدواریم با ازسرگیری سفرهای زیارتی به عتبات، بتوانیم به عاشقان اهل بیت علیهم السلام خدمت کنیم.